مدل مفهومی مدارس هوشمند
برای استقرار مدرسه هوشمند باید مدلی ارائه نمود که بتواند اجزاء این نوع مدارس را مشخص نماید و به عنوان مرجعی برای توسعه مدارس هوشمند و همچنین تفکیک این نوع مدارس از مدارس غیرهوشمند مورد استفاده قرار گیرد و سعی گردیده تا یک چارچوب جامع برای تعریف عملیاتی از مدرسه هوشمند ارائه نماید.
مدل مفهومی مدرسه هوشمند از پنج عنصر اصلی تشکیل شده است:
- 1. محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانهای
2 . زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات
3 . مدیریت مدرسه توسط سیستم یکپارچه رایانهای
- برخورداری از معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات
- 5. ارتباط یکپارچه رایانهای با مدارس دیگر(جلالی، 1388).
که در ادامه توضیح داده می شود:
- محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانهای
یکی از ارکان اصلی مدارس هوشمند استفاده از محتوای آموزشی چندرسانهای در فرآیند یاددهی یادگیری است. با استفاده از محتوای چندرسانهای امکان انتقال بهتر مفاهیم درسی به دانشآموزان فراهم می شود. چرا که در این روش علاوه بر حس شنیداری دانشآموزان، حس بینایی آنها نیز به شدت درگیر شده و براین اساس دانشآموزان می توانند درک واقعیتری نسبت به مفاهیم درسی داشته باشند . همچنین انتقال مطالب از طریق بصری باعث میشود تا زمان ماندگاری مفاهیم افزایش یابد . در مدارس هوشمند، معلمان با استفاده از محتوای آموزشی چندرسانه ای سعی مینمایند تا کیفیت فرآیند یاددهی و یادگیری را افزایش دهند. محتوای آموزشی میتواند توسط معلم، دانشآموزان و یا تولیدکنندگان حرفهای تولید شده و در اختیار معلمان قرار گیرد.
در مدارس هوشمند معلمان برای تدریس مطالب درسی و افزایش میزان درک دانشآموزان از مطالب ارائه شده و تشویق ایشان به فراگیری دروس از اسلایدهای آموزشی، نرمافزارهای آموزشی، بازیهای رایانهای، انیمیشن و دیگر محتواهای چندرسانهای در کلاسهای درس بهره میبرند. در کنار این سیستمها، معلمان میتوانند از نرمافزارهای آموزش الکترونیک نیز بهره گیری نمایند و محتوای چندرسانهای ایجاد شده را بر روی بستر اینترنت برای استفاده دانشآموزان در محیط خارج از مدرسه نیز فراهم کنند. تولید محتوای چندرسانهای در مدارس به کمک معلمان و دانشآموزان صورت میپذیرد و در دورههای زمانی مشخص مرور شده و مورد بازبینی قرار میگیرد. محتوای آموزشی تولید شده در مدارس هوشمند میتواند از طریق پورتالهای الکترونیکی با مدارس دیگر نیز به اشتراک گذاشته شود و معلمان مدارس مختلف، دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند(جلالی، 1388).
بدین روی یکی از جنبه های مدرسه هوشمند را میتوان استفاده از فناوریهای نوین به صورت گسترده برای تسهیل فرآیند یادگیری و یاددهی دانشآموزان عنوان نمود.
- زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات
مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق میگردد که رایانه برای کلیه دانشآموزان فراهم باشد و این رایانهها به کمک شبکه مرکزی به یکدیگر متصل شده باشند. علاوه بر شبکه، رایانهها باید متصل به شبکه بین المللی اینترنت نیز بوده تا امکان دسترسی دانش آموزان به مطالب جدید فراهم گردد. در مدارس هوشمند از آخرین فناوریهای روز در زمینه آموزش دانشآموزان و مدیریت مدرسه بهرهگیری شده است و کلاسهای درس مجهز به امکاناتی نظیر دوربین، نمایشگرهای تلویزیونی، ویدئو پروژکتور، تخته الکترونیکی و دیگر ابزارهای کمک آموزشی میباشند. در مدارس هوشمند فضای خاصی به عنوان آزمایشگاه رایانه درنظر گرفته شده و دانشآموزان میتوانند علاوه بر اوقات درسی، زمانهای فراغت خود را نیز در این مکان به جستجوی مطالب علمی بپردازند. در مدارس هوشمند شبکه بیسیم توسعه پیدا کرده و دانشآموزان میتوانند از این طریق و به کمک یک عدد رایانه قابل حمل (لپ تاپ) یا تلفن همراه از امکانات نرمافزاری مدرسه و شبکه اینترنت استفاده نمایند. بنابراین مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق میگردد که زیرساختهای لازم برای توسعه فناوری اطلاعات در مدرسه را به اندازه کافی و مناسب توسعه داده باشند و زمینه استفاده از این تجهیزات و امکانات برای کلیه دانشآموزان و معلمان در کلیه مقاطع تحصیلی فراهم شده باشد و کارشناسان و مدیران مدرسه نیز بتوانند به کمک این زیرساختها، مدرسه را بهتر اداره کنند.(همان منبع)
- مدیریت مدرسه توسط سیستمهای یکپارچه رایانهای
امروزه سیستمهای اطلاعاتی جزء جدا نشدنی مدیریت و اداره کسب و کارها به شمار میروند و هرگونه سازمانی برای ثبت، پردازش و ذخیره اطلاعات خود از این سیستمها بهرهگیری مینماید. برای اینکه سیستمهای اطلاعاتی در کل سازمان بتوانند از کارآیی و اثربخشی مناسب برخوردار باشند، لازم است تا با یکدیگر ارتباط داشته و دادههای مشترک را مبادله نمایند. این موضوع در مدارس نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. زیرا مدارس در یک نگاه اقتصادی، به مدیریت منابع مالی و نیروی انسانی میپردازند و تجهیزات و داراییهای خود را نگهداری، تعمیر و بروزرسانی مینمایند. سومین عنصر از مدل مفهومی مدرسه هوشمند نیز به این موضوع اختصاص دارد که مدرسه هوشمند به مدارسی اطلاق میگردد که برای اداره مدرسه خود از سیستمهای یکپارچه رایانهای استفاده میکنند. به کمک این سیستمها دادههای کلیه فرایندهای مدرسه ثبت و ذخیره میگردد و ذینفعان مدرسه مانند معلمان، دانشآموزان، اولیاء دانشآموزان، مدیران مدرسه، کارشناسان و مدیران سازمان آموزش و پرورش و دیگر نهادهای وابسته به صورت به هنگام به کلیه دادههای مورد نیاز دسترسی پیدا کرده و از ورود تکراری دادهها و خطاهای اطلاعاتی جلوگیری به عمل میآید. در مدارس هوشمند، مدیریت مدرسه بیشترین زمان خود را به برنامه ریزی بلند مدت و تعیین استراتژیهای مدرسه اختصاص میدهد و امور روزمره وقت کمتری از وی تلف میکند. گزارشهای مدیریتی در مدارس هوشمند از دقت بالاتری برخوردار هستند زیرا به کمک سیستمهایی تهیه شدهاند که کلیه تغییرات اطلاعاتی در مدرسه را ثبت میکنند. کلیه فرایندهای مدرسه هوشمند از پشتیبانی سیستمهای رایانهای برخوردار هستند و اتوماسیون فرآیندها (خودکارسازی) به صورت کامل در مدرسه پیاده سازی شده است. کارشناسان و مدیران مدرسه تنها وارد یک سیستم رایانهای میباشند و از طریق همین سیستم نیز میتوانند کلیه فعالیتهای روزانه خود را انجام دهند و دادههای مورد نیاز را بدست آورند(همان منبع).
- برخورداری از معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات
بدون وجود آموزگارانی که به قابلیتهای فناوری اطلاعات تسلط داشته باشند، نمیتوان از این ابزار در آموزش دانشآموزان و مدیریت مدارس بهرهگیری نمود. مدارس هوشمند، مدارسی به شمار میروند که کلیه معلمان آنها در دورههای آموزشی مربوطه مانند ICDL شرکت نموده و مدارک مرتبط را دریافت کرده باشند. معلمان مدارس هوشمند باید به صورت دورهای در دوره های جدید شرکت کنند و با جدیدترین مفاهیم رایج در حوزه کاربرد فناوری اطلاعات در آموزش آشنا شوند. معلمان باید بتوانند محتوای چندرسانهای و دیجیتالی دروس خود را مهیا کنند، دانشآموزان را در جریان روشهای استفاده از رایانه برای توسعه مهارتهای علمی خود در دروس مورد نظر قرار دهند، مشکلات دانشآموزان را به کمک ابزارهایی مانند پست الکترونیک یا اتاقهای گفتگو دریافت کرده و به سرعت پاسخ دهند، وب سایتهای مناسب در حوزه درس خود را به دانشآموزان معرفی کنند و از طریق اینترنت و شبکههای آموزشی با روشهای نوین تدریس و مطالب جدید در حوزه تخصص خودآشنایی پیدا کنند. دانش معلمان مدارس هوشمند روز به روز در حال ارتقاء میباشد و میتوانند یافتههای خود را در قالب و شکلی مناسب به دانشآموزان منتقل کنند. معلمانی که در زمینه فناوری اطلاعات آموزش ندیده باشند، راغب به استفاده از ابزارهای این فناوری نیز نمیباشند و از این رو انگیزه لازم را نیز در دانشآموزان برای حرکت در این مسیر ایجاد نمینمایند. بنابراین یکی از عناصر مهم در ایجاد مدارس هوشمند، معلمان آموزش دیده و مجرب در حوزه فناوری اطلاعات میباشد (همان منبع).
- ارتباط یکپارچه رایانهای با مدارس دیگر
مدارس هوشمند با یکدیگر در ارتباط بوده و معلمان و دانشآموزان این نوع مدارس میتوانند تجارب و دادههای خود را با یکدیگر و سازمانهای ذینفع به صورت الکترونیکی مبادله نمایند. پلت فرم سیستمهای مورد استفاده در مدرسه هوشمند به نحوی طراحی شده است که میتواند به راحتی با سیستمهای دیگر هماهنگ شود و دادهها را تحت یک قالب استاندارد با یکدیگر به اشتراک بگذارند. محتوای آموزشی، مشخصات دانشآموزان و معلمان، مستندات اداری و اطلاعات انضباطی و بهداشتی دانشآموزان از جمله دادههایی به شمار میرود که میان مدارس هوشمند مبادله میگردد تا از دوباره کاریها جلوگیری شود و ساختاری استاندارد برای تولید و مبادله دادهها ایجاد شود. عنصر پنجم از مدل مفهومی مدرسه هوشمند نیز به این موضوع اختصاص دارد و نشان میدهد که یکی از مشخصات مدارس هوشمند، برخورداری از ساختار منعطف و استاندارد اطلاعاتی و ارتباط خودکار با مدارس دیگر میباشد. ارتباط با مدارس دیگر میتواند از طریق ارتباط دوجانبه، شبکه داخلی سازمان آموزش و پرورش یا شبکه بین المللی اینترنت صورت پذیرد و سیستمهای اطلاعاتی در زمانهای مورد نیاز، دادههای مشترک را برای یکدیگر ارسال کنند. این قابلیت باعث میشود تا هزینههای توسعه مدارس هوشمند به شدت کاهش یابد و در نتیجه سازمان آموزش و پرورش بتواند چرخه آموزشی دانشآموزان و محتوای دروس ارائه شده در مدارس را کنترل و مدیریت نماید.(همان منبع)