مدل مفهومی مدارس هوشمند

برای استقرار مدرسه هوشمند باید مدلی ارائه نمود که بتواند اجزاء این نوع مدارس را مشخص نماید و به عنوان مرجعی برای توسعه مدارس هوشمند و همچنین تفکیک این نوع مدارس از مدارس غیرهوشمند مورد استفاده قرار گیرد و سعی گردیده تا یک چارچوب جامع برای تعریف عملیاتی از مدرسه هوشمند ارائه نماید.

مدل مفهومی مدرسه هوشمند از پنج عنصر اصلی تشکیل شده است:

  1. 1. محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانه­ای

2 . زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات

3 .  مدیریت مدرسه توسط سیستم یکپارچه رایانه­ای

  1. برخورداری از معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات
  2. 5. ارتباط یکپارچه رایانه­ای با مدارس دیگر(جلالی، 1388).

که در ادامه توضیح داده می شود:

  1. محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانه­ای

یکی از ارکان اصلی مدارس هوشمند استفاده از محتوای آموزشی چندرسانه­ای در فرآیند یاددهی یادگیری است. با استفاده از محتوای چندرسانه­ای امکان انتقال بهتر مفاهیم درسی به دانش­آموزان فراهم می شود. چرا که در این روش علاوه بر حس شنیداری دانش­آموزان، حس بینایی آنها نیز به شدت درگیر شده و براین اساس دانش­آموزان می توانند درک واقعی­تری نسبت به مفاهیم درسی داشته باشند . همچنین انتقال مطالب از طریق بصری باعث می­شود تا زمان ماندگاری مفاهیم افزایش یابد . در مدارس هوشمند، معلمان با استفاده از محتوای آموزشی چندرسانه ای سعی می­نمایند تا کیفیت فرآیند یاددهی و یادگیری را افزایش دهند. محتوای آموزشی می­تواند توسط معلم، دانش­آموزان و یا تولیدکنندگان حرفه­ای تولید شده و در اختیار معلمان قرار گیرد.

در مدارس هوشمند معلمان برای تدریس مطالب درسی و افزایش میزان درک دانش­آموزان از مطالب ارائه شده و تشویق ایشان به فراگیری دروس از اسلایدهای آموزشی، نرم­افزارهای آموزشی، بازی­های رایانه­ای، انیمیشن و دیگر محتواهای چندرسانه­ای در کلاس­های درس بهره می­برند. در کنار این سیستم­ها، معلمان می­توانند از نرم­افزارهای آموزش الکترونیک نیز بهره گیری نمایند و محتوای چندرسانه­ای ایجاد شده را بر روی بستر اینترنت برای استفاده دانش­آموزان در محیط خارج از مدرسه نیز فراهم کنند. تولید محتوای چندرسانه­ای در مدارس به کمک معلمان و دانش­آموزان صورت می­پذیرد و در دوره­های زمانی مشخص مرور شده و مورد بازبینی قرار می­گیرد. محتوای آموزشی تولید شده در مدارس هوشمند می­تواند از طریق پورتالهای الکترونیکی با مدارس دیگر نیز به اشتراک گذاشته شود و معلمان مدارس مختلف، دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند(جلالی، 1388).

بدین روی یکی از جنبه های مدرسه هوشمند را میتوان استفاده از فناوری­های نوین به صورت گسترده برای تسهیل فرآیند یادگیری و یاددهی دانش­آموزان عنوان نمود.

  1. زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات

مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق می­گردد که رایانه برای کلیه دانش­آموزان فراهم باشد و این رایانه­ها به کمک شبکه مرکزی به یکدیگر متصل شده باشند.  علاوه بر شبکه، رایانه­ها باید متصل به شبکه بین المللی اینترنت نیز بوده تا امکان دسترسی دانش آموزان به مطالب جدید فراهم گردد. در مدارس هوشمند از آخرین فناوریهای روز در زمینه آموزش دانش­آموزان و مدیریت مدرسه بهره­گیری شده است و کلاس­های درس مجهز به امکاناتی نظیر دوربین، نمایشگرهای تلویزیونی، ویدئو پروژکتور، تخته الکترونیکی و دیگر ابزارهای کمک آموزشی می­باشند. در مدارس هوشمند فضای خاصی به عنوان آزمایشگاه رایانه درنظر گرفته شده و دانش­آموزان می­توانند علاوه بر اوقات درسی، زمان­های فراغت خود را نیز در این مکان به جستجوی مطالب علمی بپردازند. در مدارس هوشمند شبکه بی­سیم توسعه پیدا کرده و دانش­آموزان می­توانند از این طریق و به کمک یک عدد رایانه قابل حمل (لپ تاپ) یا تلفن همراه از امکانات نرم­افزاری مدرسه و شبکه اینترنت استفاده نمایند. بنابراین مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق می­گردد که زیرساختهای لازم برای توسعه فناوری اطلاعات در مدرسه را به اندازه کافی و مناسب توسعه داده باشند و زمینه استفاده از این تجهیزات و امکانات برای کلیه دانش­آموزان و معلمان در کلیه مقاطع تحصیلی فراهم شده باشد و کارشناسان و مدیران مدرسه نیز بتوانند به کمک این زیرساخت­ها، مدرسه را بهتر اداره کنند.(همان منبع)

  1. مدیریت مدرسه توسط سیستم­های یکپارچه رایانه­ای

امروزه سیستم­های اطلاعاتی جزء جدا­ نشدنی مدیریت و اداره کسب و کارها به شمار می­روند و هرگونه سازمانی برای ثبت، پردازش و ذخیره اطلاعات خود از این سیستم­ها بهره­گیری می­نماید. برای اینکه سیستم­های اطلاعاتی در کل سازمان بتوانند از کارآیی و اثربخشی مناسب برخوردار باشند، لازم است تا با یکدیگر ارتباط داشته و داده­های مشترک را مبادله نمایند. این موضوع در مدارس نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. زیرا مدارس در یک نگاه اقتصادی، به مدیریت منابع مالی و نیروی انسانی می­پردازند و تجهیزات و دارایی­های خود را نگهداری، تعمیر و بروزرسانی می­نمایند. سومین عنصر از مدل مفهومی مدرسه هوشمند نیز به این موضوع اختصاص دارد که مدرسه هوشمند به مدارسی اطلاق می­گردد که برای اداره مدرسه خود از سیستم­های یکپارچه رایانه­ای استفاده می­کنند. به کمک این سیستم­ها داده­های کلیه فرایندهای مدرسه ثبت و ذخیره می­گردد و ذینفعان مدرسه مانند معلمان، دانش­آموزان، اولیاء دانش­آموزان، مدیران مدرسه، کارشناسان و مدیران سازمان آموزش و پرورش و دیگر نهادهای وابسته به صورت به هنگام به کلیه داده­های مورد نیاز دسترسی پیدا کرده و از ورود تکراری داده­ها و خطاهای اطلاعاتی جلوگیری به عمل می­آید. در مدارس هوشمند، مدیریت مدرسه بیشترین زمان خود را به برنامه ریزی بلند مدت و تعیین استراتژی­های مدرسه اختصاص می­دهد و امور روزمره وقت کمتری از وی تلف می­کند. گزارش­های مدیریتی در مدارس هوشمند از دقت بالاتری برخوردار هستند زیرا به کمک سیستم­هایی تهیه شده­اند که کلیه تغییرات اطلاعاتی در مدرسه را ثبت می­کنند. کلیه فرایندهای مدرسه هوشمند از پشتیبانی سیستم­های رایانه­ای برخوردار هستند و اتوماسیون فرآیندها (خودکارسازی) به صورت کامل در مدرسه پیاده سازی شده است. کارشناسان و مدیران مدرسه تنها وارد یک سیستم رایانه­ای می­باشند و از طریق همین سیستم نیز می­توانند کلیه فعالیت­های روزانه خود را انجام دهند و داده­های مورد نیاز را بدست آورند(همان منبع).

  1. برخورداری از معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات

بدون وجود آموزگارانی که به قابلیت­های فناوری اطلاعات تسلط داشته باشند، نمی­توان از این ابزار در آموزش دانش­آموزان و مدیریت مدارس بهره­گیری نمود. مدارس هوشمند، مدارسی به شمار می­روند که کلیه معلمان آنها در دوره­های آموزشی مربوطه مانند ICDL شرکت نموده و مدارک مرتبط را دریافت کرده باشند. معلمان مدارس هوشمند باید به صورت دوره­ای در دوره های جدید شرکت کنند و با جدیدترین مفاهیم رایج در حوزه کاربرد فناوری اطلاعات در آموزش آشنا شوند. معلمان باید بتوانند محتوای چندرسانه­ای و دیجیتالی دروس خود را مهیا کنند، دانش­آموزان را در جریان روش­های استفاده از رایانه برای توسعه مهارت­های علمی خود در دروس مورد نظر قرار دهند، مشکلات دانش­آموزان را به کمک ابزارهایی مانند پست الکترونیک یا اتاق­های گفتگو دریافت کرده و به سرعت پاسخ دهند، وب سایت­های مناسب در حوزه درس خود را به دانش­آموزان معرفی کنند و از طریق اینترنت و شبکه­های آموزشی با روشهای نوین تدریس و مطالب جدید در حوزه تخصص خودآشنایی پیدا کنند. دانش معلمان مدارس هوشمند روز به روز در حال ارتقاء می­باشد و می­توانند یافته­های خود را در قالب و شکلی مناسب به دانش­آموزان منتقل کنند. معلمانی که در زمینه فناوری اطلاعات آموزش ندیده باشند، راغب به استفاده از ابزارهای این فناوری نیز نمی­باشند و از این رو انگیزه لازم را نیز در دانش­آموزان برای حرکت در این مسیر ایجاد نمی­نمایند. بنابراین یکی از عناصر مهم در ایجاد مدارس هوشمند، معلمان آموزش دیده و مجرب در حوزه فناوری اطلاعات می­باشد (همان منبع).

  1. ارتباط یکپارچه رایانه­ای با مدارس دیگر

مدارس هوشمند با یکدیگر در ارتباط بوده و معلمان و دانش­آموزان این نوع مدارس می­توانند تجارب و داده­های خود را با یکدیگر و سازمان­های ذینفع به صورت الکترونیکی مبادله نمایند. پلت فرم سیستم­های مورد استفاده در مدرسه هوشمند به نحوی طراحی شده است که می­تواند به راحتی با سیستم­های دیگر هماهنگ شود و داده­ها را تحت یک قالب استاندارد با یکدیگر به اشتراک بگذارند. محتوای آموزشی، مشخصات دانش­آموزان و معلمان، مستندات اداری و اطلاعات انضباطی و بهداشتی دانش­آموزان از جمله داده­هایی به شمار می­رود که میان مدارس هوشمند مبادله می­گردد تا از دوباره کاری­ها جلوگیری شود و ساختاری استاندارد برای تولید و مبادله داده­ها ایجاد شود. عنصر پنجم از مدل مفهومی مدرسه هوشمند نیز به این موضوع اختصاص دارد و نشان می­دهد که یکی از مشخصات مدارس هوشمند، برخورداری از ساختار منعطف و استاندارد اطلاعاتی و ارتباط خودکار با مدارس دیگر می­باشد. ارتباط با مدارس دیگر می­تواند از طریق ارتباط دوجانبه، شبکه داخلی سازمان آموزش و پرورش یا شبکه بین المللی اینترنت صورت پذیرد و سیستم­های اطلاعاتی در زمان­های مورد نیاز، داده­های مشترک را برای یکدیگر ارسال کنند. این قابلیت باعث می­شود تا هزینه­های توسعه مدارس هوشمند به شدت کاهش یابد و در نتیجه سازمان آموزش و پرورش بتواند چرخه آموزشی دانش­آموزان و محتوای دروس ارائه شده در مدارس را کنترل و مدیریت نماید.(همان منبع)